Poniższa strona to już trzeci adres na którym prezentowane są moje poszukiwania miejsc, w których napotkać można krzyże pokutne. Strona o krzyżach pokutnych była moją pierwszą stroną w sieci. Została ona umieszczona 18 kwietnia 2006 roku na serwerach Onetu pod adresem www.modama.republika.pl. Po pewnym czasie, m.in. ze względu na ograniczenia jakie "oferował serwis Republika przeniosłem stronę na hosting cba.pl pod adres www.modama.cba.pl. Jednak i z tych usług nie byłem w pełni zadowolony. W końcu podjąłem decyzję o "zamknięciu" moich stron (nie tylko dotyczących krzyży pokutnych, ale i pozostałych m.in. o pałacach Górnego Śląska czy stronie upamiętniającej ostatnią wystawę w Muzeum GZUT). Najbardziej żal mi jednak mojego "wykazu" posiadanych analogowych aparatów fotograficznych. Kiedyś i ją trzeba będzie odtworzyć i umieścić w tym dziale.
Jakość zdjęć krzyży pokutnych pozostawia wiele do życzenia, ale to dlatego, że są to skany zdjęć w formacie 9x13 cm, wywołanych w latach 2005-2006, a wykonanych analogowym aparatem półautomatycznym LOMO LC-A na film 35mm (24x36mm) - ktoś to jeszcze pamięta?
+ KRZYŻE POKUTNE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO +
Strona ta powstała jako odpowiedź na pytania moich znajomych gdzie zobaczyć można "to coś", za czym się tak uganiam. Wielu z nich słyszało o krzyżach pokutnych występujących na Śląsku, ale brak dokładniejszego umiejscowienia ich w terenie utrudniał szybkie do nich dotarcie. W związku ze zmianami nazw ulic często dotarcie do tych zabytków było bardzo utrudnione. Mam nadzieję, że dzięki tym opisom i zdjęciom przybliżę im (i nie tylko im) te unikatowe zabytki dawnego prawa.
W dotarciu do nich pomogła mi lektura zeszytów : Krajoznawcy Górnośląskiego 6/90 i Materiałów szkoleniowych ZW PTTK KP 4/81.
Adresy miejsc są aktualne na dzień dzisiejszy (18.04.2006 r.).
Nie chcąc powtarzać tego, co już jest w Sieci, podaję linki do stron zajmujących się tą samą tematyką (linki aktualne na dzień 18.04.2006 r.):
29.05.2019 r.
Ponieważ strony z powyższych linków wygasły warto byłoby przybliżyć Czytelnikom czym są opisywane poniżej zabytki dawnego prawa: krzyże pokutne.
Zwyczaj stawiania krzyża na miejscu zbrodni przez sprawcę lub jego przedstawiciela przywędrował do Polski z zachodniej Europy. Występujące w Polsce krzyże pochodzą z czasów od XIII do XVII wieku. Na terenie Polski doliczono się ok. 600 krzyży pokutnych. Około 400 z nich znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego. większość pozostałych spotkamy na terenie województw opolskiego, śląskiego i lubuskiego. Kilka pojedynczych krzyży odnotowano w województwach świętokrzyskim, wielkopolskim pomorskim i zachodniopomorskim.
Krzyże pokutne to kamienne formy w kształcie krzyża, wznoszone przez zabójców w miejscu popełnienia zbrodni. Morderca, na podstawie ogłoszonego przez ówczesny sąd wyroku, był zobowiązany zadośćuczynić rodzinie ofiary, pokryć koszty pogrzebu i przewodu sądowego, był zobowiązany odbyć pokutę (np. odbyć pielgrzymkę do miejsca świętego) oraz złożyć datek lub wota dla Kościoła. Wystawienie krzyża stanowiło ostatni punkt pokuty. Stawiano go jako przestrogę dla potomnych oraz swoistą pamiątkę popełnionego czynu. Miał skłaniać do modlitwy za dusze zabójcy i ofiary. Często przy krzyżu następowało pojednanie zabójcy z rodziną ofiary.
Krzyże wykonywane były najczęściej materiału dostępnego na miejscu wystawienia krzyża. Mógł to być więc piaskowiec, zlepieniec, granit, bazalt.
Rozróżnia się wiele typów krzyży: św. Antoniego, trójlistne, barokowe, maltańskie, podwójne, greckie, łacińskie. Występują także krzyże wbudowane w mur. Spotyka się również krzyże z aureolą pełną lub połowiczną.
Bytom - Łagiewniki
Łany Małe
Trzon krzyża pokutnego, wykonany z piaskowca o wymiarach 120x38x18. Znajduje się za wsią Łany Małe, przed skrzyżowaniem Rudziniec-Kotulin i wsią Ujazd-Goj, po prawej stronie, na łuku drogi. Obecnie stoi oparty o metalowy krzyż przydrożny.
Sośnicowice
Krzyżowice
Duży, centralny fragment krzyża pokutnego, wmurowany w ścianę kapliczki św. Jana Nepomucena przy ul. Zwycięstwa, naprzeciw kościoła p.w. św. Michała Archanioła.
Rogoźna
Krzyż łaciński z piaskowca o wym. 75x62x23. Krzyż stoi w ogrodzie domu państwa Dworaków przy ul. Wodzisławskiej 87, po lewej stronie ogrodzenia , od strony drogi. Został odnaleziony przez właścicieli posesji podczas remontu domu i zagospodarowania ogrodu w roku 1985.
Studzionka
Dwa krzyże pokutne, stoją pod płotem otaczającym kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, od strony ulicy Krótkiej. Prawy krzyż: typu łacińskiego z piaskowca o wym. 106x63x20.
Studzionka
Lewy krzyż : typu łacińskiego z piaskowca o wym. 120x47x20 ze słabo widocznym rytem miecza na przecięciu ramion.
Żory
Krzyż łaciński o wym. 140x64x28. Krzyż stoi na starym cmentarzu przy kościele ss. Filipa i Jakuba (przy Rynku - ul. ks. Piotra Klimka), na końcu głównej alei cmentarnej, ustawiony na kamiennym fundamencie.
Wodzisław Śląski
Wodzisław Śląski
Pod oknami USC, na tyłach Muzeum przy ul. Kubsza 2 stoją dwa krzyże pokutne typu łacińskiego. Krzyże ustawione są do siebie równolegle. Większy - złamany i scementowany, z wypukłym rytem krzyża na skrzyżowaniu ramion, o wym. 88x44x26, mniejszy - z rytem krzyża u podstawy, o wym. 57x73x27.
Wodzisław Śląski-Jedłownik
Krzyż łaciński z piaskowca o wym 80x40x16. Krzyż znajduje się na starym cmentarzu u zbiegu ulic ks. Roboty i Słowiańskiej, po lewej stronie od wejścia. Został powtórnie użyty, ustawiony na starym grobie, z przodu ledwo widoczne wykaligrafowane litery : "den 2 ten October 1828, INRI" . Z tyłu krzyża, na przecięciu ramion ryt krzyża greckiego.
Radoszowy
Krzyż łaciński z piaskowca, o wym. 88x70x21, stojący przed domem u zbiegu ulic Radoszowskiej i Krzywoustego 91. Z przodu napis : "INRI LVO 1742" (lub 1242), oraz mały krzyż grecki na przecięciu ramion. Z tyłu - krzyż grecki na przecięciu ramion.
Rydułtowy
Krzyż pokutny - zwany patriarchalnym (podwójnym, bożogrobców, miechowitów lub litewskim), wykonany z czerwonego piaskowca o wym. 157x70x30. Krzyż stoi na wysokim klombie przy kościele św. Jerzego. Na przecięciu ramion dwie płaskorzeźby małych łacińskich krzyży oraz ryt liter AND 1628 C.E.E.SI.M.6.SE.
Syrynia
Pozostałość po krzyżu pokutnym przy ul. Wodzisławskiej 20, przy ogrodzeniu , za drewnianym płotkiem z tabliczką informacyjną. Słupek o wym. 36x25x21 z czerwonego piaskowca. Pozostała część krzyża została zniszczona i podobno użyta przez sąsiada do gładzenia lastryka ok. roku 1932.
Łaziska Wodzisławskie
Krzyż pokutny typu łacińskiego o wym. 100x61 z czerwonego piaskowca . Wmurowany w sposób wypukły - grubość wystająca ok. 6 cm. - w mur okalający kościół p.w. Wszystkich Świętych, za metalową kratą . Znajduje się po lewej stronie wejścia na plac kościelny, przy głównej drodze w kierunku Gorzyc.
Olza
Krzyż łaciński o wym. 63x71x25 znajdujący się na terenie posesji przy ul. Dworcowej 5, na podwórku, między domem a zabudowaniami gospodarczymi.
Rogów
Łaciński krzyż pokutny o wym. 74x60x21, znajdujący się pod murem ogrodzenia kościoła p.w. Najświętszego Serca P.J.. Patrząc od głównej drogi - po lewej stronie.
Rogów
Obok tablicy pamiątkowej, przed wejściem na nowy cmentarz, krzyż pokutny typu łacińskiego, z utrąconym częściowo prawym ramieniem o wym. 86x54x22.
Rudyszwałd
Na rogu budynku przy ulicy Zabełkowskiej (BAR ARNOLD), obok przystanku PKS Zabełków-Rudyszwałd, krzyż pokutny z piaskowca typu łacińskiego o wym. 90x72x20.
Grzegorzowice
Krzyż łaciński z piaskowca o wym. 70x60x32 ustawiony wysoko na skarpie, po prawej stronie drogi z przeprawy promowej, przed domem przy ulicy Powstańców Śląskich.
Lekartów
Przy płocie (obecnie wymienianym) domu przy ul. Raciborskiej 22a krzyż łaciński z piaskowca o wym. 105x64x24.
Lyski
Obok przystanku autobusowego, przy drodze w kierunku Raciborza (skrzyżowanie ulic Sikorskiego (nr 14) i Bogunickiej), krzyż łaciński z utrąconą górną częścią o wym. 63x57x20.
Pruchna
Krzyż pokutny z piaskowca o wym. 78x67x18, ustawiony w rowie, po lewej stronie drogi Katowice - Cieszyn za miejscowością Pruchna w przysiółku Nowe Chałupy, przed domem przy ulicy Katowickiej nr 58. Na krzyżu wyryty napis w języku staroczeskim :
"Roku 1645 dnia 25 lutego został na tym miejscu przez lekkomyślnych towarzyszy syn pana Jana Czerwienki, obywatela Starego Cieszyna zamordowany. Boże bądź miłościw duszy jego. AMEN."
Żywiec
Krzyż pokutny z piaskowca, typu maltańskiego o wym. 84x58x22 za ogrodzeniem starego kościoła p.w. św. Krzyża przy ul. Świętokrzyskiej, po prawej stronie od wejścia na plac kościelny.
Szczejkowice - obecnie zaginiony
W lesie pomiędzy rzeką Rudą a torem kolejowym /opodal stacji kolejowej PKP Szczejkowice/, około 250 m na wschód od ulicy Piaskowej, krzyż z piaskowca o formie maltańskiej. Wymiary : 44x58x20 cm. Złamany przy powierzchni ziemi. Na górnym ramieniu ryty znak małego krzyża łacińskiego.}
{op.cit. i rys. wg Materiałów Szkoleniowych Nr 4/1981}
{op. cit. i rys. wg PPP 22}
Bonus: jedyne dwa krzyże na terenie województwa świętokrzyskiego:
Krzyże wykonywane były najczęściej materiału dostępnego na miejscu wystawienia krzyża. Mógł to być więc piaskowiec, zlepieniec, granit, bazalt.
Rozróżnia się wiele typów krzyży: św. Antoniego, trójlistne, barokowe, maltańskie, podwójne, greckie, łacińskie. Występują także krzyże wbudowane w mur. Spotyka się również krzyże z aureolą pełną lub połowiczną.
Miejsca, które odwiedziłem poszukując krzyży pokutnych na terenie Województwa Śląskiego
Bujaków
Krzyż łaciński z piaskowca o wymiarach 87x48x13. Krzyż znajduje się w ogrodzie klasztoru Sióstr Służebniczek NMP przy kościele p.w. św. Mikołaja przy ulicy Franciszka Górki 58 a. Po obu stronach krzyża wyryty napis IHS, oraz z przodu litery "DNIA ZM. PA.TA SKA. "oraz data 1691. Wg opowieści opiekującego się ogrodem została tu zamordowana siostra zakonna. Wg "Krajoznawcy Górnośląskiego nr 6/90" napis brzmiał : IHS 1691 DNIA .... ZMARŁA PANNA KATARZYNA KISIELEŃSKA. Wg podania zamordowana została w tym miejscu zakonnica lub też kandydatka na zakonnicę.
Bytom - Łagiewniki
Krzyż św. Antoniego zwany również krzyżem "rozbónickim" wykonany z piaskowca o wymiarach 60x65x23. Krzyż znajduje się przy ulicy Cyryla i Metodego 51. Umiejscowiony jest na kamiennym postumencie, na którym znajduje się tablica informacyjna.
Łany Małe
Trzon krzyża pokutnego, wykonany z piaskowca o wymiarach 120x38x18. Znajduje się za wsią Łany Małe, przed skrzyżowaniem Rudziniec-Kotulin i wsią Ujazd-Goj, po prawej stronie, na łuku drogi. Obecnie stoi oparty o metalowy krzyż przydrożny.
Sośnicowice
Krzyż typu koniczynkowego, z piaskowca o wymiarach 45x62x20. Krzyż stoi na placu kościelnym, z tyłu kościoła św. Jakuba Starszego, obok tzw. Bożej Męki.
Krzyżowice
Duży, centralny fragment krzyża pokutnego, wmurowany w ścianę kapliczki św. Jana Nepomucena przy ul. Zwycięstwa, naprzeciw kościoła p.w. św. Michała Archanioła.
Rogoźna
Studzionka
Studzionka
Lewy krzyż : typu łacińskiego z piaskowca o wym. 120x47x20 ze słabo widocznym rytem miecza na przecięciu ramion.
Żory
Krzyż łaciński o wym. 140x64x28. Krzyż stoi na starym cmentarzu przy kościele ss. Filipa i Jakuba (przy Rynku - ul. ks. Piotra Klimka), na końcu głównej alei cmentarnej, ustawiony na kamiennym fundamencie.
Wodzisław Śląski
Krzyż pokutny typu łacińskiego z piaskowca o wym. 80x44x21, stojący w rogu ogrodu posesji przy ul. Radlińskiej 32.
Wodzisław Śląski
Wodzisław Śląski-Jedłownik
Radoszowy
Krzyż łaciński z piaskowca, o wym. 88x70x21, stojący przed domem u zbiegu ulic Radoszowskiej i Krzywoustego 91. Z przodu napis : "INRI LVO 1742" (lub 1242), oraz mały krzyż grecki na przecięciu ramion. Z tyłu - krzyż grecki na przecięciu ramion.
Rydułtowy
Krzyż pokutny - zwany patriarchalnym (podwójnym, bożogrobców, miechowitów lub litewskim), wykonany z czerwonego piaskowca o wym. 157x70x30. Krzyż stoi na wysokim klombie przy kościele św. Jerzego. Na przecięciu ramion dwie płaskorzeźby małych łacińskich krzyży oraz ryt liter AND 1628 C.E.E.SI.M.6.SE.
Syrynia
Pozostałość po krzyżu pokutnym przy ul. Wodzisławskiej 20, przy ogrodzeniu , za drewnianym płotkiem z tabliczką informacyjną. Słupek o wym. 36x25x21 z czerwonego piaskowca. Pozostała część krzyża została zniszczona i podobno użyta przez sąsiada do gładzenia lastryka ok. roku 1932.
Łaziska Wodzisławskie
Krzyż pokutny typu łacińskiego o wym. 100x61 z czerwonego piaskowca . Wmurowany w sposób wypukły - grubość wystająca ok. 6 cm. - w mur okalający kościół p.w. Wszystkich Świętych, za metalową kratą . Znajduje się po lewej stronie wejścia na plac kościelny, przy głównej drodze w kierunku Gorzyc.
Olza
Krzyż łaciński o wym. 63x71x25 znajdujący się na terenie posesji przy ul. Dworcowej 5, na podwórku, między domem a zabudowaniami gospodarczymi.
Rogów
Rogów
Obok tablicy pamiątkowej, przed wejściem na nowy cmentarz, krzyż pokutny typu łacińskiego, z utrąconym częściowo prawym ramieniem o wym. 86x54x22.
Rudyszwałd
Na rogu budynku przy ulicy Zabełkowskiej (BAR ARNOLD), obok przystanku PKS Zabełków-Rudyszwałd, krzyż pokutny z piaskowca typu łacińskiego o wym. 90x72x20.
Grzegorzowice
Krzyż łaciński z piaskowca o wym. 70x60x32 ustawiony wysoko na skarpie, po prawej stronie drogi z przeprawy promowej, przed domem przy ulicy Powstańców Śląskich.
Lekartów
Lyski
Pruchna
Krzyż pokutny z piaskowca o wym. 78x67x18, ustawiony w rowie, po lewej stronie drogi Katowice - Cieszyn za miejscowością Pruchna w przysiółku Nowe Chałupy, przed domem przy ulicy Katowickiej nr 58. Na krzyżu wyryty napis w języku staroczeskim :
"Roku 1645 dnia 25 lutego został na tym miejscu przez lekkomyślnych towarzyszy syn pana Jana Czerwienki, obywatela Starego Cieszyna zamordowany. Boże bądź miłościw duszy jego. AMEN."
Żywiec
Krzyż pokutny z piaskowca, typu maltańskiego o wym. 84x58x22 za ogrodzeniem starego kościoła p.w. św. Krzyża przy ul. Świętokrzyskiej, po prawej stronie od wejścia na plac kościelny.
Szczejkowice - obecnie zaginiony
{op.cit. i rys. wg Materiałów Szkoleniowych Nr 4/1981}
Cieszyn - Pastwiska - obecnie zaginiony
Krzyż pokutny bez jednego ramienia, leżący ok. 300 m na północ od głównego skrzyżowania, na którym stoi kapliczka Boża Męka, po zachodniej stronie drogi, w krzakach na wysokości końca płotu szkolnego podwórka (SP nr 6). Wykuty z granitu, mierzy : 116x 40x25 cm.{op. cit. i rys. wg PPP 22}
Bonus: jedyne dwa krzyże na terenie województwa świętokrzyskiego:
Żerniki gm. Sobków woj. Świętokrzyskie
Dwa krzyże pokutne typu maltańskiego stojące na podmurówce, po obu stronach krzyża żeliwnego z 1908 r., stojącego na cokole. Lewy krzyż o wym. 131x71x19, prawy (spięty klamrą u podstawy) 137x78x22. Krzyże znajdują się w centrum wsi, po lewej stronie drogi, przed domem nr 42, należącym do rodziny Bieleckich.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz